ارزیابی ژنوتیپ‌های انتخابی اسپرس (Onobrychis viciifolia) از جوامع دارای تنوع طبیعی و القایی به لحاظ ویژگی‌های مورفولوژیک و زراعی

اسپرس از گیاهان علوفه‌ای چند ساله است که بدلیل ارزش غذایی بالا و تحمل به تنش‌های محیطی مورد توجه می‌باشد، ولی کمبود تنوع ژنتیکی برای برخی صفات مهم زراعی گسترش کشت آن را محدود کرده است. القای تنوع به روش موتاسیون یکی از روش‌های کارآمد در بهبود ژنتیکی گیاهان است. در این مطالعه به منظور بررسی میزان تنوع القایی توسط موتاژن شیمیایی اتیل متان سولفونات (EMS) و مقایسه ژنوتیپ‌های موتانت با ژنوتیپ‌های گزینش شده تحت شرایط طبیعی، تعداد 40 ژنوتیپ موتانت نسل سوم (گزینش شده از نسل دوم جامعه تحت موتاژن) به همراه 39 ژنوتیپ غیرموتانت (گزینش شده از جامعه عادی) از نظر خصوصیات مرفولوژیک و زراعی به مدت دو سال تحت شرایط مزرعه مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بیشترین مقدار تنوع در هر دو جامعه در سال اول مربوط به صفات نسبت برگ به ساقه و حساسیت به سفیدک سطحی و در سال دوم صفات عملکرد علوفه، درصد ساقه، نسبت برگ به ساقه و دیرزیستی بود. مقایسه میانگین‌ها نشان داد که از نظر اکثر صفات بویژه عملکرد علوفه خشک و نسبت برگ به ساقه ژنوتیپ‌های موتانت بهتر از غیرموتانت‌ها بودند. نتایج حاصل از تجزیه خوشه‌ای جداگانه برای ژنوتیپ‌های موتانت و غیرموتانت تنوع و گوناگونی بالا را در هر یک از جوامع تأیید کرد. در یکی از گروه‌های حاصل از تجزیه کلاستر در موتانت‌ها، ژنوتیپ‌هایی قرار گرفتند که در سال اول تنها تا مرحله رشد روزت پیش رفته و ساقه‌دهی و گلدهی آنها در سال دوم پس از زمستان‌گذرانی انجام شد که نشان می‌‌دهد موتاسیون نیاز به بهاره‌سازی را در این ژنوتیپ‌ها ایجاد کرده باشد. در مجموع نتایج نشان داد القای موتاسیون توانست سبب بروز تنوع در برخی صفات گردد که لازم است پایداری آن در نسل‌های بعدی بررسی گردد تا در صورت امکان بتوان از این تنوع برای گزینش ژنوتیپ‌های مناسب در پروژه‌های به نژادی تکمیلی استفاده کرد.